साहुको ऋण तिर्न आमाको बाध्यताबस काठमाण्डौँको यात्रा

मानसिंह बिक
साउन २८ गते २०८०

मेरो आमासँग कहिल्यै पनि जीवनका वास्तविक दुख, सुख गर्ने समय मिलेको थिएन । मलाई आमाले आफ्नो जीवनको भोगाई र अनुभूतिहरु सतही ढंगलबाट भने पनि गहिरो ढंगले भन्नु भएको थिएन । आमा छोराको यति धेरै लामो समयसम्मका मनका भावनाहरुले एकले अर्काेलाई भन्न समेत मौका पाएका थिएनाँै । तर म जब २०८० साल जेष्ठ ३० गते प्यूठानको गर्जेनीमा मोटरसाइकलमा सवार रहेको बेलामा पिकअपले ठक्कर दिएर दायाँ खुट्टाको तिघ्राको हड्डीमा फ्याक्सर भएको थियो । मेरो दुर्घटनाबारेमा थाहाँ नदिने भनेर दाजु, दिदीहरुले धेरै प्रयास गर्नुभयो । तर अन्तिममा भन्नै पर्ने थियो । मलाई आमाले आत्तिएर फोन गर्नुभयो । मैले मेरो ८० वर्ष पुगेको आमालाई धेरै चिन्ता नदिने भेनेर सामान्य हो भनेको थिए । उहाँ अस्पतालमा मै भेट्न आउने चाहना हुँदा हुँदै पनि आउन सक्नु भएन । म अस्पालबाट आरामको लागि घर आएर आराम गरिरहेको बेलामामा धेरै कठिनाइका साथ कोर्चाबाङ बजबाङबाट आउनुभयो । म पनि आमालाई भेट गर्नका लागि निकै हतार गरेको थिए । आमालाई खवर पठाए । म दुर्घटनाबाट पनि बाँचे पनि आमा खशी हुँदै लिबाङ घरमा आउनुभयो । हामी त्यतिबेला आमा छोराको निकै दुख, सुख जीवनको भोगाईका बारेमा भलाकुरासी गरेका थियाँै ।
एक दिन कुरा गर्दै जादा निकै कुराको गहिराईमा पुगेका थियौँ । जीवनका धेरै कुरा गर्दै गर्दा आमाले हाम्रो सफलताको बारेमा खुशी भएर कुरा गर्नुभयो । आमाले भन्नुभयोः–“त हाम्रो परिवारको सबैभन्दा कान्छो सन्तान होस भर पनि तेरो काम, बुद्धि, इज्जत, समाज र मानिसहरुले चिनेको तेरो सकरात्मक कुराकानी गरेको देख्दा र सुन्दा मेरो मन हुकेको छ । म मरे पनि मेरो मन खुशी भए थियो त्यही बेला यस्तो भयो दशा लागेको छ । फेरी यसबाट उभ लाग्नु पर्दछ । ” आमाले भनेको यो कुराले मलाई पनि निकै भावुक मात्रै होइन स्तब्ध बनायो । उहाँले निकै भावुक बन्दै भन्नुभयोः—“तिमीहरु त काठमाण्डौ रहरले पनि जान्छौँ, म रहरले होइन बाध्यताले साहुको ऋण तिर्नका लागि वाध्यताबस राजा बस्ने गाउँ काठमाण्डौँमा गएको थिए ।” यो जीवनको वास्तविकता भोगाईको इतिहास सरर बताउन थाल्नुभयो ।
हाम्रो बुवा र आमाहरुका ९ जना सन्तानहरु मध्ये म सबैभन्दा कान्छो सन्तान हुँ । मेरा दाजु, दिदीहरुले आमा बुवासँगको अभाव र दुखसँग गरेको संघर्षका यात्राहरु निकै चुनौतीपूर्ण र कठिनाई युक्त थिए । आमाले मलाई आफ्नो जीवनको दुख र कठिनाईहरु भन्दै जानुभयो । उहाँले आफ्ना कुरा सुनाउँदै जाने बेलामा त र कान्छि बुहारीहरुको जोडी कहाँबाट भेट भयाँै यद्धस्तो सम्पत्ति जोडेका छाँै, घर बनायाँै, पसल बनायाँै मैले यस्तो पनि सोचेको थिएन भन्दै भावुक हुँदै आखाँबाट आँशु रसाउन थालेको छ । आमाले यति कुरा भन्दै गर्दा मलाई पनि निकै मन छोयो, अझै आमाले कुराकानी गर्दै गर्दा आमाले पहिले समय समयमा भन्नुहुन्थ्यो “ए कान्छा सबैभन्दा कान्छो होस्, धेरै दुख गरेर पढेको छस, धेरै कुरा बुझ्ने भएको छस् । यो कुनै काल्पनिकतामा आधारित होइन वास्तविक आमाको जीवनको जीवन्त इतिहास बनेको छ । यसरी आमाले बताउनुभयो ः—“उहाँले २०५३ सालको कुरा हो जब त ११ बर्षको थिए मलाई केही थाहाँ थिएन । गाउँका साहु अर्थात अलि हुनेहरुबाट आवश्यक पर्दा घरको समस्या तार्दा ७ हजार १ सय मात्र ऋण थिए, हाम्रो दुख गरेर जोडेको घर जमिनहरु साहुँले लग्दिन्छन् भन्ने नै थियो । घर जग्गा साहुले बन्दकी बनाई दिन्छन् भनेर आमा वाध्यताबस राजाको गाउँ काठमाण्डौँ जानु भएको गए । अहिले कसरी थामेको छस् त्यतिबेलामा त्यति ऋण हुँदा पनि मलाई निकै पीर परेको थियो । ”
यति कुरा आमाले यति कुरा सुनाउँदै गर्दा मलाई हृदय पीडाले पोलेको थियो । म बाईक दुर्घटना हुँदा आमालाई मैले सामान्य हो आमा भनेर मन बुझाइ दिएको थिए तर उहाँले मेरो घाउँ हेरेपछि आमाले असामान्य झै मान्नुभयो । उहाँले फोनमा सबै सबै कुरा गर्दा मलाई सामान्य झै लागेको थियो । भन्नुभयो । विगतका दुख सुखका कुरा गर्दै जादा ८० वर्षिय आमाले भक्कानिदै अनि आसुको धारा बगाउँदै भन्नुभयोः–“२०५३ सालमा हो, म अहिले ८० वर्षको भए, अनि मलाई राम्ररी ढुध पनि छोडेका थिएनस् मैले तपाईलाई छोडेर ऋण तिर्नका लागि वाध्यताबस गएको थिए काठमाण्डाँैबाट आएर साहुको तम्सुक च्यातेपछि सबैभन्दा बढी खुशी भएको थिए । ” आमाले अझै भन्नुभयो ः—“ त त कसरी पढिस, हामीले धौ सिकाएनाँै, सानैदेखि व्यवसायिक रुपमा अगाडि बढेर दुख गरेर पढिस् । सरहरुको पसलमा बसेर, भारी बोकेर भए पनि पढिस् हाल यत्रो व्यापार गरेको छस् । हामी सबै तेरो भर हो । त मरेको भए त यो सबै गुम्ने नै थियो होला आजसम्म अरुले त विर्षन लागि सक्थ्ये होला ।” आमाले यति भन्दै रुन थाल्नुभयो । आमाको शब्द र आँसको धारा बग्न थाले पनि मैले मेरो मन सम्लाल्न धेरै कोसिन गरे तर सम्माल्न सकेन । आमाको अगाडि आँसु झारु भन्दा अझै आमालाई थप पीडा पर्ने होला भनेर मैले भन्ने मेरो आखाँबाट भर्रर आशु नै आएका थोपाहरुलाई रोक्दै आमाको जीवनन्त भोगाईलाई एउटा शब्दमा उर्तान खोेजे आमाका दुखाई र हिडाईहरुलाई लेखमा उतार्न खोजेको छु । आमाले साहुको ऋण तिर्ण हामीलाई खुवाउन जसरी दुख गर्नुभयो । त्यो दुख र पीडालाई शब्द र अक्षरको माध्यमबाट आमाले गरेको योगदानको सम्मानमा “साहुको ऋण तिर्न आमाको बाध्यताबस काठमाण्डौँको यात्रा ।”
आफ्नो देशको राजधानी जसलाई पनि घुम्न, देख्न, भ्रमण गर्नका लागि राम्रो लाग्ने कुरा नै हो । नेपालको राजधानी काठमाण्डौँ हो भन्ने मेरा आमालाई थाहाँ भए पनि गाउँका धेरै आमाहरुले राजाको गाउँ भनेर बयान गर्ने गर्दथ्ये तर उहाँहरुको लागि घुम्न जाने, भ्रमण गर्न जाने भन्ने कुरा जीवनमा रहर भएपनि सपनाको रहरमात्रै थियो । हाम्रा आमा नत पेन्सनर, नत उहाँहरु ठूला उद्योगी, नत उहाँहर ठूला व्यापारी उहाँहरु त बर्षभरी माटो, गाई, भैसी, बाख्रहरुसँग दैनिक रुपमा चिनजान गर्दै जीवन यापन गर्ने गरिव किसान हुनुहन्थ्यो । हाम्रो आमा बुवाको लागि काठमाण्डाँै विश्वको अर्काे ग्रह झै लागिरहेको थियो । घुम्न जानकालागि लग्न र जाने अवस्था थिएन । हाम्रो परिवार ठूलो परिवार नै थियो । आमा बुवालाई जमिन कसरी जोड्ने भन्ने नै थियो । त्यो परिवारले पसिना बगाउने माटो पनि प्रसस्त मात्रामा थिएन । जग्जा जमिनको जोहो गर्ने ठूलो सपना थियो । हाम्रा आमा बुवाको आशिसान महल, पजेरो, उद्योगपति, राजकीय पदको सपना थिएन । सपना थियो त एउटा सानो भुपडी जसमा सबै आफना् छोराछोरीलाई घाम, पानीबाट जोगाउन सकियोस् । अर्काे सपना जमिनको जोहो गरी सबै आफू र आफ्ना सन्तानहरुले पसिना बगाउनका लागि चाहिने आवश्यक जनिमको सपनामा मात्रै थियो । त्यही सपनालाई साकार पार्नका लागि सबै जुक्ति बुद्धि लगाउनुभएको थियो । जीवनका सबै योवनहरु त्यसका लागि नै खर्च गर्नुभएको थियो । बल्ल बल्ल बाजेले जोडेको सम्पत्तीमा आफूहरुले जोडेर खनजोत गर्नका लागि तयार गर्ने गरेको त्यतिले मौ पुग्दैन थियो ।
हामीहरु ४ भाई र ४ बहिनी थियाँै । हाम्रो परिवार ठूलो नै हो । आमा बुवालले सबै छोरा छोरीको इच्छा पूरा गर्नका लागि धेरै कठिन हुने कुरा हामी कतिय सन्तानहरुले पनि बुझ्ने भई सक्नु भएका दाजु दिदीहरु पनि हुनुहुन्थ्यो । दाजुहरुको अध्ययन गर्ने समय र अवसर पनि त्यति मिलेन दिदीहरुले झन् विद्यालयको आगन नै जानु भएन । जेठा दाजु र माइला दाजु विवाह पश्चात हामीबाट छुट्टिएर अगल बस्नु भएको थियो । जसले हाम्रो हेरचाह गर्ने दाजुहरु हामीबाट छुट्टिएर आफ्नो अंश लिएर जानुभएको थियो । जेठी, माइली, साइली दिदीहरु विवाह गरी आफ्नो घर तिर लाग्नुभएको थियो । हामी बुवा र आमासँग नाबालक साइला दाजु, कान्छी दिदी र म थियौँ । हामीलाई हुर्काउनको लागि आमा र बुवालाई अझै निकै गाह्रो भयो । जो हुर्केका, अब रोजगारमा जान सक्ने दाजुहरु आफ्नो अंश लिएर अलग्गै बस्न थालेपछि आमालाई धेरै पीर परेको थियो । उहाँले भन्नुभयोः–“अब पैसा कमाउने छोराहरु ठूलो भइसकेका छन् भनेर आशा गरेको बेला विवाह गरे, अलग्गै भएपछि मलाई झन् यी नाबालकहरुलाई कहाँ लगेर पाल्ने हो भन्ने चिन्ता लागेको थियो । त्यसैमा माथि पनि केही ऋण थियो । कसरी जीवन गुजार्ने भन्ने नै थियो ।” आमाको भनाईले मलाई निकै छोयो ।
वास्तमा एउटा आमालाई जसलाई हुर्कायो तिनै छोराहरुबाट आशा, विश्वास गर्ने बेलामा तिनै छोराहरुले विवाह गरेर अंश लिएर अलग्गै भएपछि पछिका सन्तानहरुलाई पाल्नका लागि निकै कठिन हुने गरेको अनुभवले बास्तमा हामीमा चेतनाको अभाव नै भन्ने बुझियो । दाजु र दिदीहरुले आमा र बुवालाई छाडेर गएपछि आमा एक्लो भएको महसुस गर्नुभएको रहेछ । आमाको चिन्ता भनेको हाम्रो साना केटाकेटीले दुख्ख पाउने भए त्यसैले सबै पीडालाई भुलेर घर परिवार एकता, सुद्धित गर्न लाग्नु भएको थियो । उहाँको महान् उद्देश्यले नै हामी तीन भाइ बहिनीको भविस्य थियो ।
हाम्रो गाउँमा अभाव, अशिक्षा, गरीवी, रोगका सिकार हुनै पर्ने वाध्यता थियो । आमाले हाम्रो लागि केही गाउँका साहुसँग पैसा कर्जा लिनुभएको रहेछ । कमाउने उमेरका दाजुहरु आफ्नो बाटो लागेपछि आमाले आफैले गर्नुपर्ने भएको रहेछ । घरमा भोकमरी लगायत, चाड, पर्व लगायतको समस्यामा गाउँका साहुहरुसँग पैसा सापटी व्याजमा खोज्न गाउँभरी जानु हुन्थ्यो रे त्यति बेला कसैले विस्वास गर्दैन थिए रे । त्यति बेला मनभरी पीडा लिएर घर फर्किनु हुन्थ्यो । साहु कसैले ५ सय रुपैया सयकडा ३ मा ५ सय दिए भने पनि मन खुशी भएर घर फर्किनु हुथ्यो रे बल्ल मैले मेरा सन्तानहरुलाई चाड पर्वमा मिठो चोखो खान पाउनेभए भन्दै जीवनको सबैभन्दा बढी खुशी हुनुभयो रे ।
तर यो खुशी आफै आएको थिएन, गाउँमा पैसा हुनेहरुले २ प्रतिशत व्याजमा ५ सय १ हजार दिएपछि निकै खुशी भएर फर्किनु हुन्थ्यो । आमा र बुवाले घरको समस्याका लागि घापा काइलीबाङ बहुदलकालका तत्कालीन वडा अध्यक्ष तिल्कु बुढामगरबाट २५००।– काइलीबाङ मुलघरे अंकलबाट २८०० र गाउँकै चिङकतिदिदीबाट रु.१००० ऋण लिनुभएको थियो । ति साहुहरुले पनि तम्सुक बनाउने, ऋणका लागि खवर पठाउने, गोठालो आउँदा पनि पैसाको बारेमा कुरा गर्ने गरेको देखेर निकै आपतमा पर्नु भयो । झन् महिना बढ्दै जान्छ, पैसाको व्याज बढ्दै जान्छ, झन आमालाई चिन्ता नै चिन्ताको घर विशाल बन्दै गइरहेको अनुभुति हुने गर्दथ्यो रे । त्यसैले आमाको चिन्ता वर्ष वित्दै जान्छ आफूले जोडेको सम्पत्ति बन्दकी हुन्छ की, आफूले गरिरहेको बारीमा अरुको खेलमेल हुने हो की भनेर चिन्तै चिन्ताले विरामीको सिकार बन्न थाल्नुभयो । बुवा अलि अपाङ्ग हुनुहुथ्यो । बुवा पूर्वतिर बंगुरको रौँ खोजेर पनि घरको जीविका चलाउनु भएको थियो । तर पछि बुवा अपाङ्ग भएपछि झन आमालाई बढी चिन्ता भएको रहेछ ।
त्यो चिन्ता हट्छ वा हत्दैन आमालाई थाहाँ त थिएन तर पनि आमाले एउटा वोल्ड निर्णय गरेको थियो रहेछ । म करिव ११ वर्षको थिए, कान्छि दिदीसँग मलाई घर छोडेर आफू काठमाण्डौमा जाने निर्णय गर्नुभयो रहेछ । त्यो एउटा आमाको लागि सबैभन्दा पीडायुक्त समय थियो तर वाध्यताबास त्यो निर्णय गर्नुभयो । हाम्रो गाउँका प्राय युवा युवतिहरु राजधानीमा इट्टा बोक्न जाने गर्दथ्ये । आमाले पनि वाध्यताबस त्यो निर्णय गर्नु साइला दाजु र आफू काठमाण्डौँ जाने निधो गर्नुभयो । आमाले म र कान्छि दिदीलाई घरमा बाबासँग छोड्ने त्यो मलाई भन्नु भएन । उहाँको सपना भनेको साहुको ऋणबाट मुक्त हुने र आफ्नो बारीमा पसिना बगाउन पाउने मात्रै छ । त्यसैगरी आमा काठमाण्डौँ जाने निर्णय गरेको करिव २ महिना भन्दा पहिले निर्णय गर्नुभयो । तर त्यो निर्णय मलाई भन्नुभयो । किन कि ? मलाई भन्दा आत्तिएर मन दुखाउँछ भनेर होला । त्यसरी नै मलाई भन्नु भएन साइला दाजु धेरै भएको थिएन । सबैभन्दा कान्छो छोरा मलाई छोडेर जाने बेला पीडा भएको थियो । आमालाई यति पीडायुक्त दिन सकेसम्म नआवोस भन्नुभएको थियो तर समय वित्दै जादा काठमाण्डौँ जानु पर्ने नायकेबाट खवर आएको रहेछ । त्यो हामीलाई थाहाँ दिनुभएन । आमाले साइला र कान्छीलाई मात्रै भन्नु भएको रहेछ । आफूले केही मसंग गर्ने बेलामा काठमाण्डौँ जान तम्सीने डर मानेर भन्नु भएन रहेछ ।
आमाले मलाई छोडेर जान नपरोस् भन्दा भन्दै त्यो बाध्यताको यात्रा गर्नु पर्ने दिन आयो रहेछ । आमा एका विहानै एउटा कठ्ठामा साइला दाजुसँग कपडा हाल्नु भयो । साइला दाजुले पनि एउटा व्यागमा आफ्नो सामान हाल्नुभयो । मकै र मटमास मिसाएको खाजा धेरै जम्मा गर्नुभयो । घरको सिन्की (गुन्दुक) मारेको राङ (सुकाएको भाजीको साग) भटमास, लगायतको सामान पनि सत्याउनुभयो । म विद्यालय जाने समय थियो । आज आमाले स्कुल नजानु भन्नुभएको थियो । मैले मामाको घर जाने होला भनेको थिए । तर अर्के रहेछ आमाको वाध्यता म अबोध बालकलाई के थाहाँ ?
गाउँकै राजकुमारी विश्कर्मा जो उहाँ हाम्रो साइनोका हिसावल भान्जी पर्नु हुन्थ्यो उहाँको दाजु नन्दरामले हाम्रो माइली दिदीलाई विवाह गर्नुभएको थियो । उहाँ नै काठमाण्डाँै इट्टाभट्टामा काम गर्ने मानिसहरु लग्ने नाइके हुनुहुथ्यो उहाँसँगै जानुभयो । मलाई त आमाले साझ आउँछु भनेर निस्किनुभयो । आमासँगै म, कान्छी दिदी, साइला दाजुसँगै पारी चुवीको घरसम्म गएका थियौँ । कान्छी दिदी घर हेर्नु पर्ने थियो । म आमासँगलाई पछ्याएरपछि उहाँले हान्निङसम्म लगेर चक्लेट किनिदिएपनि म र मरिचमान (मदिस) भाई हान्निङबाट खल्पुक पोखरा भिरको बाटो दुइभाई मात्रै फक्यौँ । आमाले म साझ आउँछु भनेर हामीलाई पकाएर पठाउनुभयो । हामी फकियौँ, गराली, ज्याङ, पुन्थोक हुँदै घर आयौँ अनि कान्छि दिदीहरुसँग भेट भयौँ । रात परि सकेको थियौँ । मैले आमा कहिले आउछन् त ? कति बेला आउने ? भनेर बारम्बार दिदीलाई सताए । खाना खाएपछि पछि दिदीले आमा अहिले आउनु हुन्छ भनेर सुताउनुभयो । अर्काे विहान भयो आमा आउनु भएको थिएन । २०५२ सालमा माओवादी जनयुद्ध सञ्चालन भएको थियो, हामी त्यतिबेला अलि अलि जनयुद्धका कामहरु हुन थालेका थिए । त्यतिबेला नत फोन थियो । खवर आदान प्रदान नाइेकेहरु गाउँमा आएको बेलामात्रै हो । गाउँमा मानिसहरु आउने बेला आमालाई सधै सोध्यौँ । यताबाट कोही गए भने आमाले मलाई सोध्नु हुन्थ्यो । मैले आकाशमा हवाई जाहाजहरु आउँदा मेरो आमालाई पठाई देऊ भन्थ्येँ । त्यस्तै गर्दा गर्दै आमाको मायाँले विरक्त भएको थिए । त्यसै गर्दा मंसिरमा जानु भएको हो त्यसैगर्दा चैत्र महिना वित्यो । आमाहरु आउँछन् रे भनेको सुन्दा निकै खुशी लग्दथ्यो ।
आमा होलेरी, दाङ हुँदै जानुभयो रे । दाङसम्मको पैदययात्रा पछि काठण्डाँैसम्मको गाडीमा पहिलो पटक चढ्नुभएको थियो । आमा रहरले होइन पहिलो पटक बस चढ्नुभएको वाध्यताले चढ्नुभएको थियो । मेरो आमालाई घुमाउन, भ्रमण गर्नका लागि थिएन । ऋण तिर्नका लागि बसको यात्रा गर्दा पनि उहाँलाई निकै कठिन भयो रे । दाङबाट रात्रीबसमा चद्दा बुटवल झिलिमिली मात्रै थियो र उहाँलाई गाडीमा बान्ता आउने विरामीले अझै सताएको थियो । नारायगढ हुँदै थानकोटबाट काठमाण्डाँैको बालाजु बसपार्कमा ओर्लेपछि काठमाण्डौँ आएको अनुभूति भएछ । आमाले काठमाण्डौँको घर, बजार, सवारी साधनहरु देखेर अचच्चमै पर्नुभयो रे ।
काठमाण्डौँ बालाजु बसपार्कमा आर्लेपछि अफलफाट इट्टाभट्टा जानुपर्ने थियो । ओर्लेपछि अफलपाट तिर लाग्नुभयो । केही समय निकै समस्या भयो । घरमा ठूलो घरमा बसेका त्यहाँ साना टहरामा बस्नु पर्ने, भान्छा पनि धेरै परिवारले चलाउनु पर्ने केही दिनमा निकै समस्या मान्नु भयो । तर वाध्यताबस वानी पर्नुभयो । हाम्रा आमालाई वाध्यताबस काठमाण्डौमा इट्टा बोक्न जानु भाको हो । उहाँलाई जसरी भएपनि निकै कठिनताका साथ विहानै इट्टा बोक्ने अनि आएर खान खाने फेरी त्यही इट्टासँगैको दैनिकी ४ महिना विताउनुभयो । आमाले दिनभरी इट्टा बोक्ने साझ र विहान चिनेका मानिसहरुको घरम घास काटेर लगि दिने अथवा वरीपरीका मानिसको बारीमा काम गर्न जाने तरकारी दिने काम गर्नु हुन्थ्यो रे । त्यसको एउटै उद्देश्य भनेको वरीपरी काम गरेर तरकारी किन्ने पैसा बचाउने नै थियो । अरु दिनभरीको कामले थाकिएर आराम गर्दछन् हाम्रा आमा त्यो थकाईलाई पनि थकाई नभेर त्यही तमसुक च्यात्नका लागि काठमाण्डौ इट्टाभट्टामा पुग्नु भएका आमाले फेरी साहु र अन्यको बारीमा गएर काम गरेर लसुन, प्याज लगायतको सामान लिनु हुन्थ्यो र तरकारी किन्न पैसा बचत हुन्थ्यो । त्यतिबेला आफ्नो पैसा जोगिने भयो भनेर धेरै खुशी बन्नुभयो । त्यसै गर्दा आमाको ४ महिना वितेको थियो । आमाले हाम्रो लागि धेरै पीडा पाउनुभएको थियो । उहाँले त्यति बेला करिव ४ महिना इट्टाभट्टमा इट्टा बोकेको पछि पैसा बुझ्दाको दिन धेरै खुशी हुनुभयो रे । अनि उहाँ घर जाने भन्ने बेलामा धेरै खुशी हुनुभयो रे अब गएर त त्यो तम्सुक चात्न पाइने भयो भनेर हृदयदेखि खुशी हुनुभयो ।
उहाँले साहुबाट पैसा बुझ्नु भयो । हाम्री आमाले पैसा बुझेर पनि अरुले केही सामान लग्नु, लत्ता कपडा, बनाउनु, केही गहना लग्नु पर्ने सुझाव दिए पनि कुनै प्रवाह नगरी सामान लिनुभएको थिएन । उहाँले दाजुलाई पनि भन्नुभयो–“ साइला केही नलगम, हामीले आफ्नो घरमा समान लिनु भन्दा साहुको पैसा दिनुछ यही गरम पछि तिमिहरु कमाएमा लगौला ।” भनेपनि दाजु पनि चाहेको कपडा पनि नलिई आउनुभएको थियो । उहाँहरुलाई घर लिनका लागि इट्टाभट्टाबाट घोराहीको लागि बस रिजर्व भयो । सो बसमा बस्दा फेरी आमाको पुरानै अवस्थामा भयो । गाडीको यात्रामा वान्ता गर्दै धेरै कठिनाइका साथ दाङको घोराहीसम्म आउनुभयो । बैशाखको गर्मिमा रातभरको यात्रापछि घोराही आउनुभयो अनिु घोराहीबाट पैदल यात्रा गर्दै होलेरी हुँदैन भांगोबारीको बास बस्न आउनुभयो । अर्को दिन विहानै टिला बजार हान्निङबाट घर पुग्नुभयो । हामी आमा छोरा विछोडिएको करिव ५ महिनापछि भेट भएका थियाँै । भेट भएपछि हामीले आमासँगका मायाँ, स्नेह र प्रेमको तिर्खा मेतायाँै । आमाले दाजु र अमराइबोट जेठा भेनाजु सँग भएकाले गर्दा धरै आत्तिनु भएन रे तर घर र हाम्रो मायाले भने निकै पिरोलेको थियो ।
आमा घरमा आई पुग्नुभयो हामीलाई पनि केहीको आशा थिएन । आमाको वाध्यताबस काठमाण्डौंको यात्रा गरेको बारेमा हामीलाई पनि थाहाँ थियो । त्यसैले हामीले पनि धेरै अपेक्षा गरेका थिएनाँै । आमासँगको मायामात्रै थियो । काठमाण्डौँबाट घर आएको केही दिनमा नै आमाले अध्यक्ष अंकलको घरमा साहु तिर्न जानुभयो । गाउँ घरमा चलेको व्याज अनुसार सावा र व्याजको हिसाव गर्नुभयो । अनि यस्तै चिङकति दिदीको घर, मुलघरे पागिको घरमा पनि गएर तम्सुक च्यात्नु भयो । उहाँ सबै साहुको सावा, व्याजको तम्सुक च्यातेर आउँदा बाटोमा आउँदा आमा निकै खुशी हुनुभयो । काठमाण्डौँ गएर तम्सुक च्यात्ने सपना पुरा भएकोमा । आमा अब यी घर, जमिनहरु हाम्रै हुने भए अब साहुले बन्दकी बनाउँदैनन् भन्ने नै थियो । आमाको बाध्यताबस काठमाण्डौ जानुको उद्देश्य आमाले पुरा गर्नुभयो । आमाको काठमाण्डौँ यात्रा जीवनको पहिलो पटक र अन्तिम पटकका रुपमा टुङ्गीयो ।
आमाको रहरको विषय पटक्कै थिएन । रहर नै नभएको बेलामा काठमाण्डौको यात्रा तय गर्नका लागि वाध्यता आई पुगेको रहेछ । त्यो वाध्यतालाई पार लगाउको लागि एउटा सपना बोक्नु भयो । अरु गाउँमा रोजगार नभएपछि काठमाण्डौँ गएर ४ महिना विहा उठ्ने बेलामा क्षितिज खुलेको हुँदैन थियो त्यहि बेलामा इट्टाको भारी बोक्नु पर्ने थियो । त्या भारी बोक्नका लागि धेरै सिकाईहरु गर्नुभयो । जीवनलाई इट्टासँग सात्नुभयो । अनि साहुले पैसा दिएपछि घर आएर साहुको तमसुक त्यातेपछि मात्रै आफ्नो सपना पुरा गरेपछि मात्रै जीवनको एउटा महान सपना पुरा भएको ठान्ने आमा धन्य आमा । आमा भनेको आमा नै हो । आमाको गुण कसैसँग केहीसँग पनि तुलना गर्न सकिदैन । त्यसैले आमा आफूले नखाएर पनि हामीलाई दिनुभयो । चाड पर्वमा एक छाक मिठो मसिनो खुवाउनको लागि धेरै दिन आफ्ना सपनाहरु हराउनुभयो । त्यसैले आमा तपाईले हाम्रो लागि धेरै खुशीहरु बलिदान दिनुभयो । योवनका चाहनाहरु पनि त्याग्नुभयो । आमा सकेसम्म तपाईको जीवन खुशी दिएका छाँै । आगामी दिनमा दिनेछाँै । तपाइको शिर कहिले पनि निहुरीने गरी काम गर्ने छैनाँै । आमा धन्य आमा । धन्य आमा । महान आमा । सचेत आमा । कुशल आमा ।